Kaniony to doliny rzeczne charakteryzujące się bardzo stromymi zboczami i wąskim dnem. Formy te kształtuje długotrwały proces erozji. Kaniony tworzą się zazwyczaj na obszarach pustynnych i półpustynnych. Tam gdzie nie występuje roślinność, która mogłaby zatrzymywać wodę opadową,   woda krąży na powierzchniowych partiach gruntu nabierając objętości. Turystom podziwiającym kaniony jawi się taki obrazek: w dole płynie rzeka lub potok, sprawiając wrażenie ciszy i spokoju. Tak to wygląda tylko z góry, z perspektywy dużej odległości. Ale faktycznie przebywanie na dnie kanionu może być niebezpieczne, bo nawet gdy opady są niewielkie, jedna gwałtowna ulewa może spowodować powódź. Na wysuszonych terenach, po opadach deszczu, woda gwałtownie wzbiera niosąc ze sobą różnego kalibru materiał skalny. Dopiero wtedy można uwierzyć, że siła rzeki jest tak wielka, iż potrafi niesamowicie rzeźbić monstrualne skały.  Ściany dolin są zazwyczaj skaliste i tworzą niebotyczne urwiska o bajkowych barwach – ogrom przestrzeni dopełnia niezwykle tajemniczego krajobrazu.


Hydrospeed  i kanioning – sporty tylko dla odważnych

Kaniony zawsze były wyzwaniem dla człowieka. Istnieje wiele sportów ekstremalnych związanych z aktywnością na ścianach kanionów: wprawieni uprawiają alpinizm, miłośnicy bungiee skaczą z niebotycznych wysokości, powodzeniem cieszą się wędrówki po zawieszonych nad przepaściami mostach a po wartkich rzekach spływają kajaki i pontony.
Rozwój turystyki ekstremalnej uprawianej w kanionach spowodował powstanie sportów o nazwie hydrospeed i kanioning. Nie cieszą się one jednak dobrą sławą, bo wiążą się ze śmiercionośnymi incydentami.  Nawet potoki uznawane za łatwe do pokonania podczas gwałtownych ulew i burzy za sprawą powalonych drzew  stają się niedrożne – zgromadzona woda z głazami i pniami nie znajduje ujścia i  nie daje turystom szans na przeżycie.
Kaniony Ameryki Północnej

Kraje Ameryki Północnej obfitują w parki narodowe, w których natura w pełni ujawniła swój artystyczny talent – zobaczyć można tu  ciekawe formy skalne, wodospady, gejzery i gigantyczne kaniony.  Kaniony  rzeźbione są przez rzeki i modelowane wiatrem, poddawane naciskom deszczu i mrozu – wszystkie powstają  w odmiennych warunkach, dlatego mają różnorakie kształty oraz rozmiary i barwy naznaczone zawartymi w  skałach minerałami. Gdy rzeki opływają miękki materiał skalny, to kanion powstaje stosunkowo szybko. Woda przecina płaskowyż na coraz to mniejsze góry, aż do powstania ostrych iglic skalnych.
Wielki Kanion Yellowstone należy do takich właśnie szybko wykształconych form. Ten olbrzymi kanion,  znajdujący się w najstarszym parku narodowym na świecie, swą nazwę zawdzięcza barwie skał wypłukanych przez rzekę. Z punktu widokowego na Artist Point oglądać można wodospad i kanion dochodzący miejscami do wysokości 300 metrów.  Obydwa brzegi kanionu są niezwykle piękne – pełno tu malowniczych szlaków. Brzeg północny jest częściej uczęszczany, ponieważ wycieczka może być połączona można  z zakupami i posiłkiem.

Wielki Kanion Kolorado to niewątpliwie jeden z najpopularniejszych kanionów na świecie, znany niemal wszystkim z przekazów telewizyjnych czy fotografii. Badając jego strukturę naukowcy doszli do wniosku, że powstawał przez około 10 milionów lat. Twórcą kanionu  była rzeka Kolorado, która żłobiła go, gdy płaskowyż Kolorado się unosił. Obecnie kanion ma 350 km długości i maksymalnie 2133 metrów głębokości oraz  blisko 800 metrów szerokości. Można go oglądać z kilku punktów widokowych usytuowanych nad samą przepaścią. Każda warstwa skalna posiada inny odcień, dlatego kanion najpiękniej prezentuje się wieczorem, gdy zachodzące słońce nadaje skałom  mieniący się, rudawo – bordowy odcień. Wielki Kanion kryje w sobie pełen przekrój geologiczny, od ery prekambryjskiej,  aż po erę mezozoiczną. Skały osadowe obfitują w skamieniałości drzew, morskich muszli, glonów i szczątki dinozaurów.  W 2007 roku otwarto nad zachodnią częścią kanionu szklaną platformę widokową Skywalk. Nazywana jest ona „najwyższym balkonem  świata” i stanowi prawdziwy cud inżynierii: wystaje na 20 metrów od krawędzi urwiska, które opada pionowo w dół na głębokość 1.220 metrów. Na platformie nie wolno niestety wykonywać zdjęć (aparaty fotograficzne i komórki należy oddać do depozytu). Zdjęcia robią wyłącznie upoważnione osoby, oczywiście za słoną odpłatą.
Kanion Antylopy to malownicza szczelinowa formacja skalna, która również powstawała przez miliony lat na skutek wymywania piaskowca przez powodzie. Z powodu rdzawych kolorów i charakterystycznych kształtów ścian trafnie nazwano go Kanionem Antylopy. Mimo, że od chwili kiedy go odkryto minęło ponad 70 lat,  mało się o nim w przewodnikach pisze i mówi. A szkoda, bo choć jego długość sięga jedynie  300 metrów,  a wysokość dochodzi maksymalnie do 15 metrów, wart jest odwiedzin. Leży w stanie Arizona, na terenie rezerwatu plemienia Nawaho.
Park Narodowy Canyonlands to park położony we wschodniej części stanu Utah w USA. Został utworzony w 1964 roku na powierzchni 1366,21 km². Park podzielony jest na trzy jednostki: Wyspa na niebie, Igły i Labirynt. Teren jest tak rozległy, że podróż pomiędzy jednostkami zająć może nawet sześć godzin jazdy samochodem.  Na terenie parku znajdują się liczne kaniony, np. Shafer Canyon, uprawiać tu można kajakarstwo i wspinaczkę. Park zawiera setki kilometrów szlaków pieszych, rowerowych  i konnych.
Kanion Ameryki Południowej zdobyty przez Polaków

Kanion Colca w Peru stanowi unikatowy obszar dwa razy głębszy od słynnego kanionu Kolorado – jego ściany wznoszą się na wysokość ponad 4200 m, co ustanawia go najgłębszym kanionem Ziemi. Pierwsze przepłynięcie kanionu kajakiem nastąpiło w 1981 roku i dokonali tego nasi rodacy. Uczestnicy wyprawy nadali w Kanionie Colca wiele nazw (również o znaczeniu patriotycznym), zatwierdzonych następnie przez Instytut Geograficzny w Peru, np. Wodospady Jana Pawła II, Kanion Polaków czy Kanion Czekoladowy. W regionie znajdują się także pokryte śniegiem wulkany – Coropuna, Solimana  oraz  gejzery, trzykilometrowe skały i  ogromne osuwiska skalne.

Kaniony Europy

Kanion rzeki Verdon położony w południowo – wschodniej  Francji  jest niezwykle monumentalny, dziki i niedostępny a jednocześnie malowniczy. Zaledwie półtorej godziny jazdy w głąb kraju od obleganego przez turystów Lazurowego Wybrzeża znajduje się magiczne miejsce. W  Prowansji  znajduje się nie lada atrakcja turystyczna: kanion liczący 700 metrów głębokości i do 100 metrów szerokości. Ściany kanionu zbudowane są z jurajskich wapiennych skał, co wodzie płynącej doliną nadaje niepowtarzalny turkusowy kolor.  Wysokość z jakiej oglądać można tę niezwykłą zagadkę natury zapiera dech w piersiach.
El Torcal w Hiszpanii. Kiedyś było tu morze, a po jego ustąpieniu woda i wiatr wyrzeźbiły w wapieniu  labirynt. Wznoszące się wysoko skalne ściany kryją długą na 64 km wąską szczelinę. Na drzewach żyją tu zarówno malutkie koliberki, jak i dostojnie, świadome tego, że są  największymi ptakami na Ziemi kondory. Z punktu widokowego mieszczącego się  1340 m n.p.m. można dostrzec pobliską Malagę oraz przy dobrej widoczności brzegi Afryki!

Biały Diabelski Kanion – tak potocznie nazywany jest najwyżej położony kamieniołom w Polsce, „Kopalnia Stanisław” znajdująca się w masywie Garbów Izerskich. Do niedawna eksploatowano tu żyłę kwarcu, a po zakończeniu prac górniczych powstało długie na kilkaset metrów wyrobisko skalne – istny kanion o stromych ścianach podzielonych tarasami, otoczony białymi skałami mieniącymi się od kwarcu. Kraj nasz nie może się pochwalić prawdziwym kanionem, a i ten Diabelski nie jest powszechnie udostępniony do zwiedzania, ale pilnuje go pracownik, którego można poprosić o zgodę na wstęp do nieczynnych wyrobisk kamieniołomu. Hałdy te są wartościowym miejscem dla poszukiwaczy minerałów i kryształów górskich.
Niektóre przełomy rzeczne uznawane są za święte miejsca kultu. W kanionach budowano domostwa, robili tak na przykład Indianie z plemienia Anasazi, w kanionie Chaco wybudowali 13 osiedli.  Podobno w Kanionie Bryce, znajdującym się w USA, mieszkają duchy ludzi zamienionych w kamienie, a według innych wierzeń  kaniony leżące u stóp  wodospadów  są miejscami zamieszkiwanym przez potwory i diabły. Niezależnie od tego, co głoszą legendy, przełomy rzeczne przyciągają turystów na całym świecie, pobudzają wyobraźnię, wywołują respekt przed siłami natury. Ich bajkowe kształty i niezliczone kolory są powodem wielu zachwytów i fotografii.
katja szalek